หลังพานผ่านสารพัดสงคราม Israel ประกาศเอกราชจากสหราชอาณาจักรวันที่ 14 พฤษภาคม ค.ศ. 1948 กาลเวลาดำเนินมานับทศวรรษ Chris Marker ออกเดินทางไปบันทึกภาพวิถีชีวิต ผู้คน การต่อสู้ดิ้นรนของประเทศกำเนิดใหม่, คว้ารางวัล Golden Bear (Documentary) จากเทศกาลหนังเมือง Berlin
Siberia ดินแดนลึกลับของรัสเซียที่คนสมัยก่อนแทบไม่เคยรับรู้จัก เพียงเสียงลือเล่าขานถึงภูมิประเทศกว้างใหญ่ สภาพอากาศหนาวเหน็บ ดินแดนทุรกันดาร สถานที่ตั้งค่ายบังคับแรงงาน Gulag, จนกระทั่งผู้กำกับ Chris Marker ออกเดินทางไปสำรวจ บันทึกภาพ ถ่ายทำสารคดี เปิดมุมมองโลกใหม่ที่ไม่มีใครเคยพบเห็น
ร่วมออกเดินทางพร้อมกับ Katharine Hepburn ขึ้นรถไฟมุ่งสู่ Venice, Italy เมืองแห่งสายน้ำที่เต็มไปด้วยมนต์เสน่ห์ ความโรแมนติกน่าหลงใหล พบเจอ-ตกหลุมรัก-พลัดพรากจาก แม้เพียงช่วงเวลาสั้นๆ จักตราตรึงอยู่ในความทรงจำชั่วนิรันดร์
บันทึกการเดินทางเสี่ยงเป็นเสี่ยงตายของ Nelofer Pazira (ครึ่งจริง-ครึ่งแต่ง) เพื่อติดตามหาน้องสาวอาศัยอยู่ Kandahar, Afghanistan ในช่วงการขึ้นมาเรืองอำนาจของกลุ่มตาลีบัน แต่โอกาสประสบความสำเร็จช่างน้อยนิดยิ่งนัก
Land Without Bread แม้จะเป็นสารคดีที่ทรงพลัง แต่แทบทั้งหมดคือ ‘Fake News’ เกิดจากการปรุงปั้นแต่งของ Luis Buñuel ให้ดูเกินเลยความจริง จนสามารถเรียกว่า ‘Surrealist Documentaray’ ได้รับการถกเถียงความถูกต้องเหมาะสมจนถึงปัจจุบัน
ครั้งที่สามของความพยายามไปให้ถีงจุดสูงสุดบนยอดเขา Everest ของนักสำรวจชาวอังกฤษเมื่อ ค.ศ. 1924 แต่คือครั้งแรกที่มีการบันทีกภาพเคลื่อนไหว กลายมาเป็นภาพยนตร์สารคดีบันทีกการเดินทาง Travelogue อลังการตราตะลีงไปกับความยิ่งใหญ่แห่งเทือกเขาสูงที่สุดในโลก
การร่วมงานครั้งแรกของสองผู้กำกับ Merian C. Cooper, Ernest B. Schoedsack (Chang: A Drama of the Wilderness, King Kong) บันทึกภาพการอพยพย้ายถิ่นฐานชนเผ่า Bakhtiari เชื้อสาย Lurs (Irianian) กว่า 50,000 ชีวิต ฝูงสรรพสัตว์นับไม่ถ้วน ข้ามแม่น้ำ Karun River ปีนป่ายเทือกเขา Zagros Mountais เพื่อมุ่งสู่ทุ่งหญ้าเขียวขจีแห่งดินแดน Persia, “ต้องดูให้ได้ก่อนตาย”
Roma (1972) : Federico Fellini ♥♥♥♥
Fellini’s Roma มีลักษณะของ ‘City Symphony’ ร้อยเรียงภาพกรุงโรม นำเสนอคู่ขนานระหว่างปี 1939 (ที่ Fellini เดินทางมาเมืองหลวงครั้งแรก) และปัจจุบันนั้นทศวรรษ 70s พบเห็นการเปลี่ยนแปลงที่ราวกับความเพ้อฝัน เก็บฝังไว้ใน Time Capsule ชั่วนิรันดร์
Shestaya Chast Mira (1926) : Dziga Vertov ♥♥♡
ถึงภาพจากทั่วทุกสารทิศของสหภาพโซเวียตจะมีความตื่นตระการตา แต่ใจความชักชวนเชื่อว่า ‘คุณ’ คือผู้สามารถเปลี่ยนแปลงโลก เน้นย้ำเสียจนสร้างความรำคาญโดยง่าย
Berlin: Die Sinfonie der Großstadt (1927) : Walter Ruttmann ♥♥♥♥
มีคำเรียกภาพยนตร์สารคดีลักษณะนี้ว่า ‘City Symphony’ ร้อยเรียงช่วงเวลา 1 วัน 1 คืน ณ กรุงเบอร์ลิน, สาธารณรัฐไวมาร์ บันทึกไว้เป็น ‘Time Capsule’ คล้ายๆกับ Man With a Movie Camera (1929) แค่ว่าเทคนิคไม่ตื่นตระการตาเท่า
Around the World in 80 Days (1956) : Michael Anderson ♥♥♡
ตื่นตระการตาไปกับการผจญภัยรอบโลก 80 วัน พร้อมนักแสดงรับเชิญร่วมสร้างสีสันมากมาย ถ่ายทำด้วยกล้อง Todd-AO 70mm เพลงประกอบโคตรไพเราะโดย Victor Young พบเห็นกระบวนพยุหยาตราชลมารคประมาณ 10 วินาที และ Closing Credit อนิเมชั่นโดย Saul Bass เพียงเท่านี้ก็สามารถคว้ารางวัล Oscar: Best Picture
เราไม่จำเป็นต้องทำความเข้าใจเรื่องราว เนื้อหาสาระของสารคดี Sans Soleil (1983) นั่นเพราะผู้กำกับ Chris Marker เพียงทำการแปะติดปะต่อ ร้อยเรียงสิ่งต่างๆเข้าด้วยกัน สร้างสัมผัสกวีภาพยนตร์ ให้ผู้ชมเพลิดเพลินไปกับภาพ-เสียง-คำบรรยาย และความเป็นไปได้ไม่รู้จบสิ้น
