สารคดียุคสมัยใหม่ (Modern Documentary) เริ่มต้นที่ Primary (1960) แบกกล้อง ถือไมค์ ‘direct cinema’ บันทึกภาพหาเสียง ขึ้นเวทีปราศัย การเลือกตั้งขั้นต้น (Primary Vote) ระหว่างผู้สมัคร John F. Kennedy vs. Hubert Humphrey ณ รัฐ Wisconsin เมื่อปี ค.ศ. 1960
ภาพยนตร์เรต X ถูกแบนในหลายๆประเทศ เพราะความสุดโต่งเหนือจริงของการล่าแม่มด พฤติกรรมเก็บกดทางเพศของแม่ชี หรือแม้แต่กษัตริย์ King Louis XIII ยังถูกตีความว่าเป็น Queer แต่ถ้าเราสามารถมองผ่านสิ่งชั่วร้ายทั้งหลายเหล่านั้น ก็อาจพบเห็นสรวงสวรรค์ที่แท้จริง
นักศึกษาหัวรุนแรงกลุ่มหนึ่ง มีความเชื่อมั่นศรัทธาต่อลัทธิเหมาเจ๋อตุง (Maoist) ต้องการเปลี่ยนแปลงการเมืองฝรั่งเศสให้ดำเนินสู่ทิศทางนั้น แต่นั่นคืออุดมคติ (Idealist) เพ้อเจ้อไร้สาระ (Fantasist) ภาพยนตร์เรื่องนี้ก็เฉกเช่นเดียวกัน!
ฉันก็แค่ทหารตัวเล็กๆ (Le petit soldat แปลว่า The Little Soldier) ไร้ซึ่งสิทธิ์เสียงในการครุ่นคิดตัดสินใจ เมื่อได้รับคำสั่งเข่นฆ่าผู้ใด ต่อให้พยายามปฏิเสธหัวชนฝาก็มิอาจดิ้นรนหลบหนี, ภาพยนตร์เรื่องที่สองของ Jean-Luc Godard แต่ถูกแบนสามปีเพราะมีลักษณะต่อต้านสงครามแอลจีเรีย (1954-62)
ว่าวสีฟ้าไม่สามารถต้านทานกระแสแรงลม ล้วนถูกมรสุมทางการเมืองของสาธารณรัฐประชาชนจีน ตั้งแต่การรณรงค์ต่อต้านพวกความคิดเอียงขวา (1957-59), การก้าวกระโดดไกลไปข้างหน้า (1958-62) และการปฏิวัติทางวัฒนธรรม (1966-76) รวมถึงภาพยนตร์เรื่องนี้ที่ไม่รอดพ้นการถูกแบนห้ามฉายในจีนแผ่นดินใหญ่ แต่กลับได้รับยกย่องมาสเตอร์พีซในระดับนานาชาติ
ภายหลังจาก Hungarian Revolution of 1848 เมื่อคณะปฏิวัติไม่สามารถโค่นล้มระบอบกษัตริย์ บรรดาผู้ต้องสงสัยจึงถูกจับกุม ควบคุมขัง ส่งไปยังเรือนจำตั้งอยู่กลางพื้นที่ราบกว้างใหญ่ ผู้คุมทั้งหลายก็พยายามสรรหาวิธีให้คนเหล่านี้คายความลับ ทรยศหักหลังพรรคพวกพ้อง เพื่อโอกาสในการเอาตัวรอดชีวิต สามารถเปรียบเทียบอย่างตรงไปตรงมาถึงสิ่งบังเกิดขึ้นหลังจาก Hungarian Revolution of 1956
การมาถึงของปลาวาฬยักษ์ สัตว์ประหลาดขนาดมหึมา (Leviathan) ทั้งๆเสียชีวิตไปนานแล้ว แต่กลับนำพาหายนะ ความวุ่นวาย กลุ่มผู้ชุมนุมบุกเข้าทำลายชีวิต-ทรัพย์สิน จึงต้องมีการบังคับใช้กฎหมาย (Natural Order vs. Social Order) เพื่อให้เกิดความสงบทางจิตใจ สันติสุขของคนในชาติ และสมดุลแห่งจักรวาล
ความตายของสามีทำให้ภรรยาแทบมิอาจอดรนทน พยายามหาหนทางปล่อยปละละวาง แต่สถานการณ์การเมืองของประเทศ Poland ช่วงประกาศกฎอัยการศึก (1981-83) ทำให้ทุกสิ่งอย่างถึงคราอับจน หมดสิ้นหนทางหวัง ท้ายที่สุดแล้วเลยหลงเหลือเพียงโศกนาฎกรรม
ชีวิตก็เหมือนทอยลูกเต๋า มีความเป็นไปได้เกิดขึ้นไม่รู้จบ! ผู้กำกับ Krzysztof Kieślowski ทดลองนำเสนอสามสถานการณ์แห่งโชคชะตา เมื่อตัวละครสามารถวิ่งขึ้นรถไฟ, พุ่งชนเจ้าหน้าที่สถานี และหยุดยอมรับความพ่ายแพ้ แต่ไม่ว่าจะไทม์ไลน์ไหน ล้วนประสบผลลัพท์ไม่น่าอภิรมณ์ทั้งนั้น
ในโลกคู่ขนานที่นาซีเยอรมันชนะสงครามโลกครั้งที่สอง ประเทศญี่ปุ่นตกอยู่ภายใต้การควบคุมครอบงำโดยฝ่ายอักษะ ทหาร/ตำรวจใช้ความรุนแรงกับผู้ชุมนุมต่อต้าน แต่เบื้องลีกมีความเน่าเฟะเละยิ่งไปกว่านั้น, สร้างจากเนื้อเรื่องพัฒนาโดย Mamoru Oshii ตั้งคำถามหนักอึ้งเกี่ยวกับความเป็นมนุษย์-สันชาติญาณสัตว์ (Jin = มนุษย์, Roh=หมาป่า) ปัจจุบันเราหลงเหลืออะไรอยู่ภายใน
Kundun (1997) : Martin Scorsese ♥♥♥
ความสนใจในทะไลลามะที่ 14 ของ Matin Scorsese ไม่ใช่เรื่องศาสนา วัฒนธรรม หรือการเวียนว่ายตายเกิด แต่คือทัศนะทางการเมือง ปฏิเสธใช้ความรุนแรงตอบโต้รัฐบาลคอมมิวนิสต์จีน แม้นั่นจะทำให้ต้องหลบลี้หนีภัยสู่อินเดีย แต่ก็คาดหวังสักวันจะได้หวนกลับคืนทิเบต
The Dreamers (2003) : Bernardo Bertolucci ♥♥♥♡
สำหรับผู้กำกับ Bernardo Bertolucci ช่วงเวลาที่เขาเพ้อใฝ่ฝันถึงมากสุด คงหนีไม่พ้น Mai 68 เหตุการณ์ปฏิวัติทางอุดมคติครั้งสำคัญของฝรั่งเศส แม้ไม่ประสบความสำเร็จในการล้มล้างรัฐบาล แต่ได้ปรับเปลี่ยนขนบวิถี จารีตประเพณีทางสังคม และค่านิยมทางเพศไปโดยสิ้นเชิง
Pink Floyd – The Wall (1982) : Alan Parker ♥♥♡
มนุษย์สร้างบ้าน รั้วลวดหนาม ผนังกำแพง สำหรับปกป้องตนเองจากภยันตรายภายนอก แต่ขณะเดียวกันนั่นคือการแบ่งแยก กีดกัน กักขังตนเองอยู่ภายใน ค่อยๆก่อรากความเห็นแก่ตัว มองไม่เห็นสิ่งทรงคุณค่าทางจิตใจของผู้อื่นอีกต่อไป, ภาพยนตร์แนว Rock Opera เรต NC-17 นำเสนอรูปแบบ Surrealist รับชมปัจจุบันยังพบเห็นข้อเท็จจริงเหนือกาลเวลา
The Wind That Shakes the Barley (2006) : Ken Loach ♥♥♥
ในปีที่ Wong Kar-wai เป็นประธานกรรมการเทศกาลหนังเมือง Cannes เลือกมอบรางวัล Palme d’Or ให้กับ The Wind That Shakes the Barley ตัดหน้าภาพยนตร์โดดเดนกว่าอย่าง Babel, Pan’s Labyrinth, Volver ทำไมกันนะ?
ผู้แทนนอกสภา (พ.ศ. ๒๕๒๖) : สุรสีห์ ผาธรรม ♥♥♡
อุดมคติแห่งประชาธิปไทย แม้ว่าผู้สร้างต้องการสร้างค่านิยมที่ถูกต้องเหมาะสมต่อการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร แต่ไฉนกลับให้ตอนจบลงเอยอย่างนั้นเสียละ! นี่มันสะท้อนความหมดสิ้นหวังทางการเมือง คนดีไม่มีที่ยืนในสังคมไทย
Fahrenheit 9/11 (2004) : Michael Moore ♥♥♥
จากเคยได้รับคำชมล้นหลาม ต่อการตีแผ่เบื้องหลังความจริงบ้าง-ไม่จริงบ้างของ ปธน. George W. Bush ต่อสงครามอิรัก จนสามารถคว้ารางวัล Palme d’Or แถมกลายเป็นภาพยนตร์สารคดีทำเงินสูงสุด แต่กาลเวลาทำให้ทัศนคติสุดโต่งซ้ายจัดของ Michael Moore ดูไม่ค่อยน่าอภิรมณ์สักเท่าไหร่
Election (1999) : Alexander Payne ♥♥♥♥
การเลือกตั้งประธานนักเรียน ที่สื่อได้ถึงการ’เลือก’ใช้ชีวิต ระหว่างทำทุกสิ่งอย่างเพื่อชัยชนะโดยไม่สนถูกผิด หรือปล่อยให้อะไรๆเกิดขึ้นดำเนินไปตามโชคชะตา, “ต้องดูให้ได้ก่อนตาย”
The American President (1995) : Rob Reiner ♥♥♥
The American President คือภาพยนตร์ประเภท ‘Romanticize’ สร้างภาพลักษณ์ผู้นำให้มีความเป็นมนุษย์จับต้องได้ สามารถตกหลุมรักใคร่หญิงสาว ไม่แตกต่างจากสามัญชนคนปกติทั่วไป
Wag the Dog (1997) : Barry Levinson ♥♥♡
สองโกหกผู้เกรียงไกร เป็นภาพยนตร์ Black Comedy ที่ถึงดูไร้สาระแต่มิได้เว่อวังอลังการเกินจริง เพราะยุคสมัยที่มีเพียงสื่อโทรทัศน์ครอบงำประชาชน นั่นคือจักรวาลความเชื่อของมนุษย์เลยก็ว่าได้
The Manchurian Candidate (1962) : John Frankenheimer ♥♥♥♥
ทหารอเมริกันถูกจับกุมในสงครามเกาหลี โดนล้างสมองโดยคอมมิวนิสต์ให้กลายเป็นสายลับ ‘sleeper agent’ เป้าหมายคือจัดการคู่แข่งชิงตำแหน่งรองประธานาธิบดี เพื่อหวังยึดครอบครองอำนาจให้อยู่ในกำมือ
