หนังเงียบกึ่งสารคดี ถ่ายทำวิถีชีวิตกลุ่มชาติพันธุ์ Svans อาศัยบนเทือกเขาในจังหวัด Svanetia (ปัจจุบันคือประเทศ Georgia) มีความแร้นเค้น ทุรกันดาร ต่อสู้ชีวิตอย่างทุกข์ยากลำบาก แต่ด้วยแผนพัฒนาประเทศ 5 ปี (1928-32) ของ Joseph Stalin ดินแดนห่างไกลแห่งนี้กำลังจะมีท้องถนนตัดผ่าน
ทหารนายหนึ่ง (รับบทโดยโคตรนักแสดง Fyodor Nikitin) สูญเสียความทรงจำ ‘Shell Shock’ ระหว่างสงครามกลางเมือง Russian Civil War (1917-23) หลังจากสามารถรื้อฟื้น หวนระลึกสิ่งต่างๆ พบเห็นพัฒนาการเปลี่ยนแปลงอันน่าอึ่งทึ่ง ชวนเชื่อความยิ่งใหญ่ภายใต้ลัทธิ Leninism
Konets Sankt-Peterburga (1927) : Vsevolod Pudovkin, Mikhail Doller ♥♥♥
เพื่อเฉลิมฉลองครบรอบสิบปีการปฏิวัติรัสเซีย ค.ศ. 1917 คณะกรรมการกลางพรรคคอมมิวนิสต์ (Central Committee of the Communist Party) มอบหมายสองผู้กำกับให้สร้างภาพยนตร์สองเรื่อง กลายมาเป็น The End of St. Petersburg (1927) ของ Vsevolod Pudovkin และ October (1928) ของ Sergei Eisenstein
Shestaya Chast Mira (1926) : Dziga Vertov ♥♥♡
ถึงภาพจากทั่วทุกสารทิศของสหภาพโซเวียตจะมีความตื่นตระการตา แต่ใจความชักชวนเชื่อว่า ‘คุณ’ คือผู้สามารถเปลี่ยนแปลงโลก เน้นย้ำเสียจนสร้างความรำคาญโดยง่าย
Kino-glaz (1924) : Dziga Vertov ♥♥♥♡
แม้มิได้ตื่นตระการตาเท่า Man with a Movie Camera (1929) แต่ Kino-Eye น่าจะคือผลงานยอดเยี่ยมที่สุดรองลงมาของ Dziga Vertov โดยมีโคตรไฮไลท์คือการทดลอง Reverse Motion ไล่ย้อนถอยหลังกลับไป ณ จุดเริ่มต้นของ…
Kino-Pravda (1922) : Dziga Vertov ♥♥♡
Kino-Pravda แปลว่า Film Truth คือซีรีย์ Newsreels จำนวน 23 ตอน สร้างโดยผู้กำกับ Dziga Vertov เพื่อบันทึกภาพ ‘ความจริง’ นำเสนอสิ่งไม่พบเห็นด้วยมุมมองปกติ แต่สามารถปรากฎบนฟีล์มภาพยนตร์ ถือเป็นจุดเริ่มต้นทฤษฎี Kino-Eye ก่อนพัฒนาการมาเป็น Man with a Movie Camera (1929) ที่โด่งดัง
October (1928) : Sergei Eisenstein, Grigori Aleksandrov ♥♥♥
ถึงจะเป็นภาพยนตร์บันทึกประวัติศาสตร์ 26 ตุลาคม 1917 วันที่กองทัพแดง Bolshevik ปฏิวัติรัสเซีย โค่นล้มทำลายระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ของ Tsar Nicholas II ลงได้สำเร็จ แต่หนังเงียบเรื่องนี้เต็มไปด้วยสิ่งสัญลักษณ์มากมายจนมีความเป็น Avant-Garde มากกว่า Historical เสียอีก
Strike (1925) : Sergei Eisenstein ♥♥♥♥
หนังเงียบขนาดยาวเรื่องแรกของ Sergei Eisenstein ทดลองทฤษฎี Montage ด้วยการตัดต่อเปรียบเทียบความรุนแรงที่นายจ้างโต้ตอบกรรมกรประท้วงหยุดงาน ดั่งภาพการเชือดวัวตายสดๆ ตายังใสๆจับจ้องมองมา เห็นแล้วราวกับถูกฟ้าผ่า ‘Strike’ ลงกลางใจ
The House on Trubnaya (1928) : Boris Barnet ♥♥♥♥
ว่ากันว่าคือ Slapstick Comedy ตลกที่สุดในยุคหนังเงียบของสหภาพโซเวียต, หญิงสาวบ้านนอกเข้ากรุง อาศัยอยู่ในบ้านเช่า Trubnaya ที่เต็มไปด้วยคนเห็นแก่ตัว ทำงานกับช่างตัดผมยังโดนกดขี่ข่มเหงอย่างหนัก วันหนึ่งได้รับการชักชวนเชื่อเข้าร่วมสหภาพแรงงาน เปิดโลกทัศน์ความเสมอภาคเท่าเทียม จัดระเบียบชีวิตและบ้านเช่าหลังนี้เสียใหม่ จะได้ไม่ต้องทนทุกข์ทรมานจากนายจ้างลักษณะนี้อีกต่อไป
Letter Never Sent (1960) : Mikhail Kalatozov ♥♥♥♥
หนึ่งในภาพยนตร์ขาว-ดำ มีความสวยงามที่สุดในโลก, เรื่องราวของนักธรณีวิทยา 4 คน ออกสำรวจค้นหาสายแร่เพชรในดินแดนแถบไซบีเรีย แต่เมื่อเกิดเหตุไม่คาดฝันประจบกับฤดูหนาวกำลังย่างกรายเข้ามา พวกเขาจึงต้องพยายามหาทางดิ้นรนเอาตัวรอด
Arsenal (1929) : Alexander Dovzhenko ♥♥♥
หนังเงียบชวนเชื่อเรื่องนี้จริงๆก็ไม่ได้ดูยากอะไร เป็น Expressionist ที่ตรงไปตรงมาเหมือนภาพวาด The Scream ของ Edvard Munch เพียงแต่ผู้ชมสมัยใหม่ที่ไม่ได้เกิดในยูเครนหรือรัสเซีย ไม่รู้อดีตประวัติศาสตร์ของชาตินี้ก็คงส่ายหัวดูไม่เข้าใจแน่นอน
Zvenigora (1928) Ukrainian : Alexander Dovzhenko ♥♥♥♡
‘ทรัพย์ในดินคือสินสมบัติล้ำค่าที่สุด’ แต่คงไม่ใช่สำหรับสหภาพโซเวียต เพราะหนังเรื่องนี้พยายามชักชวนเชื่อให้ผู้คนสมัยนั้นเปลี่ยนแปลงทัศนคติและความคิด จากประเทศเกษตรกรรม กลายเป็นประเทศอุตสาหกรรม, เรื่องแรกของไตรภาค Ukraine Trilogy อีกสองเรื่องคือ Arsenal (1929) และ Earth (1930)
Circus (1936) USSR : Grigori Aleksandrov, Isidor Simkov ♥♥♥
หนังเพลงชวนเชื่อของสหภาพโซเวียต ได้รางวัล Stalin Prize (ภาพยนตร์ยอดเยี่ยมแห่งปี) ในคณะละครสัตว์แห่งหนึ่ง การแสดงโชว์ที่ชื่อว่า Flight to the Moon (คงจะล้อกับหนังเรื่อง A Trip to the Moon) เห็นชาติอื่นทำได้ ไฉนรัสเซียจะทำไม่ได้ และประเทศของเรามีดียิ่งกว่า
Peter the Great (1937-1938) USSR : Vladimir Petrov ♥♥♥♡
หนึ่งในหนังชวนเชื่อ (Propaganda) ของสหภาพโซเวียต ได้รางวัล Stalin Prize ปี 1941 (ภาพยนตร์ยอดเยี่ยมแห่งปี) จากความพ่ายแพ้ย่อยยับในการสงครามกับ Sweden จักรพรรดิปีเตอร์ที่ 1 (Peter the Great) เริ่มต้นใหม่จากศูนย์ ฟื้นฟูประเทศ นำพารัสเซียเข้าสู่ยุคสมัยใหม่ ก่อตั้งเมือง Saint Petersburg และกลายเป็นมหาอำนาจแห่งยุโรปทั้งทางบกและทางน้ำ
Earth (1930) Ukrainian : Alexander Dovzhenko ♥♥♥♡
ถ้าคุณอยากรู้ว่า Poetic Film เป็นอย่างไง แนะนำให้หาหนังเงียบ Soviet สัญชาติ Ukrainian เรื่องนี้มาดู, Earth เป็นหนังเรื่องแรกๆ ที่มีใช้การผสมผสานการเล่าเรื่อง ถ่ายภาพ (แทนคำพูด) ที่มีความงดงามราวกับบทกวี แม้คุณอาจจะไม่ค่อยเข้าใจความหมายของหนังเสียเท่าไหร่ แต่เชื่อว่าจะตราตรึงในความสวยงาม
Battleship Potemkin (1925) : Sergei Eisenstein ♠♠♠♠♠
แม้เพียงช่วงเวลาสั้นๆของกลุ่มกบฎ Potemkin ที่สามารถยึดเรือรบ ครองใจประชาชนชาว Odessa แต่เมื่อเรื่องไปเข้าหู Tsar Nicholas II ส่งกำลังทหารมาปราบปราม พร้อมกำชับย้ำ ‘ทุกชั่วโมงที่ล่าช้า แลกกับแม่น้ำไหลนองเป็นสายเลือด’ เหตุการณ์นี้ถือเป็นชนวนเหตุแรกๆ ก่อให้เกิดการปฏิวัติรัสเซียตามมาถึงสองครั้ง จนโค่นล้มระบบ Tsarist ลงสำเร็จเมื่อปี 1917
