หลังจากนายพลซูฮาร์โตโค่นล้มรัฐบาลอินโดนีเซียในปี ค.ศ. 1965 มีการจัดตั้งกลุ่มยุวชนปัญจศิลา ทำการกวาดล้าง สังหารหมู่สมาชิกพรรคคอมมิวนิสต์ ประมาณการณ์ผู้เสียชีวิตหลักแสน-ล้าน! สารคดีเรื่องนี้ทำการพูดคุยกับหนึ่งในเพชฌฆาต เปิดเผยเบื้องหลัง ชักชวนให้ทำการแสดง จำลองเหตุการณ์บังเกิดขึ้น, “ต้องดูให้ได้ก่อนตาย”
สารคดีบันทึกช่วงเวลาชีวิตสั้นๆของ Harvey Bernard Milk (1930-78) นักการเมืองคนแรกที่เป็นเกย์เปิดเผย ได้รับชัยชนะการเลือกตั้งท้องถิ่น ก่อนถูกลอบสังหารโดยคู่แข่งทางการเมืองที่เป็นชายแท้ผิวขาว ต่อต้านรักร่วมเพศ, คว้ารางวัล Oscar: Best Documentary Feature
ผู้กำกับสาวตัวเล็กๆ Barbara Kopple ยินยอมเสี่ยงอันตราย พานผ่านประสบการณ์เฉียดตาย บันทึกภาพการเรียกร้องสิทธิแรงงาน (Labor Rights) ของชาวเมือง Harlan County, USA ต่อบริษัทเหมืองถ่านหิน ระหว่างกรกฎาคม ค.ศ. 1973 ถึงสิงหาคม ค.ศ. 1974 (ระยะเวลา 13 เดือน)
Hearts and Minds คือกลยุทธ์ที่กองทัพสหรัฐคาดหวังจะเอาชนะใจชาวเวียดนามใต้ พยายามชวนเชื่อว่าการเป็นพันธมิตรกับอเมริกาย่อมดีกว่าเลือกข้างเวียดกงหรือคอมมิวนิสต์ แต่แท้จริงแล้ว…, คว้ารางวัล Oscar: Best Documentary Feature
ก็ไม่รู้จัดเป็นภาพยนตร์? สารคดี? หรือเรียงความ (Essay Film)? นำเสนอชีวประวัตินักปลอมแปลงงานศิลปะชื่อดัง Elmyr de Hory หรืออัตชีวประวัติผู้กำกับ Orson Welles ก็ไม่รู้เหมือนกัน?
บันทึกภาพฟรีคอนเสิร์ต The Rolling Stones ระหว่างออกทัวร์สหรัฐอเมริกา ณ Altamont Speedway เมื่อวันที่ 6 ธันวาคม ค.ศ. 1969 ประมาณผู้เข้าร่วมกว่า 300,000+ คน จนได้รับการกล่าวขวัญ “Woodstock West” แต่ทว่าปรากฎการณ์ครั้งนี้กลับจบลงด้วยหายนะ
สารคดีระดับมหากาพย์ความยาวกว่าสามชั่วโมง! นำพาผู้ชมราวกับได้เข้าร่วมเทศกาลดนตรียิ่งใหญ่ที่สุด Woodstock Music and Art ระหว่างวันที่ 15-18 สิงหาคม ค.ศ. 1969 ณ Bethel, New York คว้ารางวัล Oscar: Best Documentary Film
หลังสงครามโลกครั้งที่สอง ถือเป็นช่วงยุคทองของอาชีพขายตรง (Golden Age of Salesman) ชายแปลกหน้าสวมสูทผูกไทด์ เดินไปเคาะประตูบ้าน เสนอขายสากกะเบือยันเรือรบ แต่พอสินค้าเป็นคัมภีร์ไบเบิล มันจึงเกิดความรู้สึกขัดแย้งบางอย่างขึ้นในใจ
แม้เป็นเพียง Pseudo หรือ Fake Documentary แต่สารคดีปลอมๆเรื่องนี้ได้จำลองสถานการณ์ ถ้าสหราชอาณาจักรต้องเผชิญหน้าสงครามนิวเคลียร์ ประชาชนจะได้รับผลกระทบใดๆติดตามมาบ้าง, คว้ารางวัล Oscar: Best Documentary Feature
สัมภาษณ์อดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงกลาโหม Robert McNamara (1916-2009) ในยุคสมัย John F. Kennedy และ Lyndon B. Johnson เปิดเผยเบื้องลึก เบื้องหลัง สาเหตุผลที่สหรัฐอเมริกาเข้าสู่สงคราม Vietnam War, คว้ารางวัล Oscar: Best Documentary Feature
สารคดีเกี่ยวกับธุรกิจสุสานสัตว์เลี้ยง (Pet Cemetery) แม้มีเพียงบทสัมภาษณ์ พูดเล่าแนวคิด แรงบันดาลใจ แต่คุยไปคุยมากลับเคลือบแฝงปรัชญาชีวิต ตลกดี-ตลกร้าย ท้าทายความคิดและจิตวิญญาณ … และเป็นเหตุให้ Werner Herzog ต้องกินรองเท้าตนเอง!
สารคดีบันทึกภาพการเติบโต เส้นทางสู่ฝันของสองวัยรุ่นผิวสี William Gates & Arthur Agee นักกีฬาบาสเกตบอลที่ถูกแมวมองจับจ้อง กำลังจะเข้าโรงเรียนมัธยม St. Joseph High School พวกเขาจักสามารถดำเนินตามความฝันสำเร็จหรือไม่?, หนึ่งในสารคดียอดเยี่ยมที่สุดตลอดกาล “ต้องดูให้ได้ก่อนตาย”
หลังจาก Algerian War (1954-62) สิ้นสุดลงวันที่ 19 มีนาคม พอย่างเข้าฤดูใบไม้ผลิเดือนพฤษภาคม Chris Marker และตากล้อง Pierre Lhomme จึงแบกกล้อง ออกสัมภาษณ์ สอบถามความคิดเห็นชาว Parisian ถึงสรรพสิ่งต่างๆในชีวิต อิทธิพล ผลกระทบ ความเปลี่ยนแปลงภายหลังสิ้นสุดสงคราม
หลังพานผ่านสารพัดสงคราม Israel ประกาศเอกราชจากสหราชอาณาจักรวันที่ 14 พฤษภาคม ค.ศ. 1948 กาลเวลาดำเนินมานับทศวรรษ Chris Marker ออกเดินทางไปบันทึกภาพวิถีชีวิต ผู้คน การต่อสู้ดิ้นรนของประเทศกำเนิดใหม่, คว้ารางวัล Golden Bear (Documentary) จากเทศกาลหนังเมือง Berlin
Siberia ดินแดนลึกลับของรัสเซียที่คนสมัยก่อนแทบไม่เคยรับรู้จัก เพียงเสียงลือเล่าขานถึงภูมิประเทศกว้างใหญ่ สภาพอากาศหนาวเหน็บ ดินแดนทุรกันดาร สถานที่ตั้งค่ายบังคับแรงงาน Gulag, จนกระทั่งผู้กำกับ Chris Marker ออกเดินทางไปสำรวจ บันทึกภาพ ถ่ายทำสารคดี เปิดมุมมองโลกใหม่ที่ไม่มีใครเคยพบเห็น
พิเคราะห์ภาวะเป็นอยู่ของผู้กำกับ Kim Ki-duk หันกล้องถ่ายสารคดีเกี่ยวกับตนเอง (Self-Portrait) พยายามอธิบายเหตุผล ระบายอารมณ์อัดอั้น ก่อนหน้านี้เคยสร้างภาพยนตร์ปีละเรื่องสองเรื่อง ทำไมปัจจุบันถึงเงียบหายไปนานสองสามปี, คว้ารางวัล Prix un certain regard จากสายการประกวดรอง Un Certain Regard เทศกาลหนังเมือง Cannes
แม้เต็มไปด้วยข้อจำกัดยุคสมัย แต่ผู้กำกับ Jean Rouch ยังสามารถรังสรรค์สร้างสารคดีบันทึกวิถีชีวิตผู้อพยพชาว Nigerien เดินทางมาปักหลักใช้แรงงานอยู่ยัง Treichville, Abidjan เมืองหลวงประเทศ Côte d’Ivoire (Ivory Coast) ท่ามกลางยุคสมัยแห่งการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ สังคม ใกล้จะได้รับการปลดแอก ประกาศอิสรภาพจากฝรั่งเศส
นี่ไม่ใช่หนังการเมือง ก่อการร้าย หรือกรุง Paris กำลังถูกเผาทำลาย แต่คือคำเรียกจิตวิญญาณชาย-ผิวสี-รักร่วมเพศใน Halem, New York City ต้องการมีชีวิตในสังคมที่โหดร้าย เข้าร่วมงานบอล (Ball Culture) ก้าวเดินอย่างมุ่งมั่น เต็มเปี่ยมด้วย ‘passion’ รันเวย์แทบลุกเป็นไฟ พื้นที่สำหรับแสดงออกในความเป็นตัวตนเอง
ระหว่างกำลังร้อยเรียงภาพเมือง Nice, France รวมถึงเทศกาล Nice Carnival (Carnaval de Nice) จู่ๆมีการแทรกภาพจระเข้ หญิงสาวเปลือยกาย ชายทาครีมกันแดดสีดำ หลากหลายสิ่งอัปลักษณ์ปรากฎแวบขึ้นมา เพื่อจะสื่อว่าเปลือกภายนอกที่ดูวิจิตรงดงาม อาจซุกซ่อนเร้นสิ่งชั่วร้ายบางอย่าง
ร้อยเรียงภาพภูมิทัศน์ ‘city symphony’ สิ่งก่อสร้าง ตึกระฟ้าสูงใหญ่บนเกาะ Manhattan แห่งมหานคร New York ดินแดนที่ถือเป็นศูนย์กลางเศรษฐกิจ การเงิน วัฒนธรรม ความเจริญอันดับหนึ่งของสหรัฐอเมริกา และหนังสั้นเรื่องนี้ยังได้รับการตีตรา “First American Avant-Garde Film”
